الیاف مصرفی در نخ خاب – پلی استر

”پلی استر‟ از خانواده الیاف مصنوعی پلی­استرهاست. نام علمی این لیف ”پلی اتیلن ترفتالایت‟ است که به اختصار به آن ”پت‟ گفته می­شود. در برخی متون، پلی­استر را با نام اختصاری PES نیز بیان می­کنند. این لیف مهم­ترین، پرتولیدترین و پرکاربردترین لیف در بین تمام الیاف طبیعی و بشر ساخته دنیاست. از حدود ۸۳ میلیون تن تولید سالانه الیاف در جهان، نزدیک به ۴۳ میلیون تن یعنی حدود ۵۰% به تنهایی به پلی­استر اختصاص دارد. این لیف، از پوشاک گرفته تا فرش و منسوجات خانگی، منسوجات خودرویی، منسوجات صنعتی و… کاربردهای گسترده­ای دارد. قیمت نسبتاً مناسب و روش­های تولید متنوع، این لیف را به لیفی بسیار محبوب و پرطرفدار در بازار محصولات نساجی تبدیل کرده است. مخلوط لیف پلی­استر با الیاف پنبه یکی از منحصر به فردترین و پرکاربردترین نخ­های دنیا یعنی نخ پنبه/پلی­استر را به وجود آورده است که در کمتر بخشی از صنعت نساجی است که از آن استفاده نشود.

فرش ماشینی با کیفیت

الیاف مصرفی در نخ خاب

لیف پلی­استر، دارای چگالی ۳۷/۱ گرم بر سانتی­متر مکعب است. چگالی پلی­استر در بین الیاف متداول نساجی، در حد متوسط است. چگالی این لیف با چگالی پشم تقریباً برابر، از پنبه و ویسکوز سبک­تر و از الیاف نایلون، اکریلیک و پلی­پروپیلن سنگین تر است. استحکام این لیف بسته به  نوع آن، از حدود ۳ گرم بر دنیر برای پلی استر استیپل تا ۷ گرم بر دنیر در نوع فیلامنتی آن متغیر بوده، از جمله الیاف نسبتاً محکم محسوب می­شود. ازدیاد طول تا حد پارگی این لیف بین ۱۰% تا ۲۵% است که در نوع استیپل آن­گاه به ۴۰% نیز می­رسد. جذب رطوبت آن به ۱% نمی­رسد و تقریباً می­توان صفر در نظر گرفت. در مقابل حرارت چندان ضعیف نیست و دمای ذوبی بین ۲۵۰ تا ۲۶۰  درجه سانتی­گراد دارد. این لیف عایق حرارتی چندان مناسبی نیست. اگرچه این لیف نیز مانند بسیاری از الیاف دیگر در مقابل نور خورشید آسیب می­بیند. لیکن مقاومت آن در مقابل نور خورشید از بسیاری از الیاف دیگر بیشتر است. بازگشت­پذیری این لیف مخصوصاً بازگشت­پذیری فشاری ناشی از اعمال بار، ضعیف است. اکریلیک علاوه بر آن که خاصیت بازگشت­پذیری بسیار خوبی دارد، عایق حرارتی خوبی نیز هست. از این رو، جایگزین بسیار خوبی برای پشم در خاب فرش می­باشد. از دیگر ویژگی های آن میتوان به جذب رطوبت اکریلیک بسیار کم ، مقاومت آن در مقابل حرارت و نور خورشید بالاست.

در صنعت فرش ماشینی جهان، استفاده از الیاف پلی­استر در تمام اجزای فرش به ویژه نخ خاب، امری عادی است. در ایران، از ابتدای تولید فرش ماشینی، پلی­استر به همراه پنبه در تولید نخ چله به کار رفته است. درسال­های اخیر، استفاده از الیاف پلی­استر در صنعت فرش ماشینی ایران به سرعت افزایش یافته و همچنان سیر صعودی دارد.

آهار و تکمیل و مهمترین مرحله از فرآیند تولید فرش ماشینی است.

همگام با تنوع و پیشرفت صنعت و نوآوری مداوم در ماشین آلات بافت ضرورت تحول و به روزرسانی در مرحله آهار و تکمیل الزامی است در مطالب ارئه شده سعی شده موارد اساسی و مهم در واحد تکمیل به زبان ساده بیان شود تا مورد استفاده علاقمندان قرار گیرد.

رشد تکنولوژی و به روزرسانی ماشین آلات در واحدهای تکمیل فرش، بخش زیادی از مشکلات مربوط به سخت افزار و میزان بهره وری را برطرف کرده است. با این وجود مشکلات متعدد کیفیتی را می توان در فرش های تکمیل شده مشاهده کرد. در این قسمت شایع ترین مشکلاتی که در مراحل تکمیل می تواند برای فرش به وجود آید را مطرح مینماییم.

بخش اول : تغییرات در ابعاد فرش

الف) ناگونیا شدن یا تغییر در قطر فرش

به صورت استاندارد نباید تغییر قطر فرش بعد از مراحل تکمیل بیش از فرش خام باشد. تغییر در قطر فرش در تکمیل به واسطه تنظیم نبودن کشش، عدم نظافت و خرابی یک یا چند غلتک کشش در هر یک از دستگاه ها می تواند به وجود آید.

ب) کاهش طول فرش

نوسانات در طول فرش با توجه به تنوع در مواد اولیه و مصرف انواع نخ تار در بافت فرش یکی از شایع ترین موارد هست. به صورت طبیعی می توان انتظار داشت برای یک تخته فرش بعد از آهار تا یک درصد کاهش طول را داشته باشیم. که این کاهش در واحدهای مختلف تکمیل متفاوت بوده و بستگی به مجموعه عوامل شامل: طول خشک کن ماشین آهار، نوع سیستم کشش ماشین آهار، نوع چسب مصرفی، میزان درجه حرارت و منبع تولید دما دارد (آهار بخار نسل دوم یا نسل سوم و یا اینکه ماشین آهار از نوع ماشین قدیمی و با حرارت مستقیم باشد)

معمولا واحدهای تکمیل به صورت تجربی از میزان جمع شدگی فرش و کاهش طول در خط تکمیل خود اطلاع دارند و این مورد را به شرکت های بافنده فرش اعلام می کنند تا در مرحله بافت یک یا دو درصد افزایش طول را رعایت کنند تا پس از آهار شدن فرش دارای ابعاد استاندارد و قابل قبول باشد.

ماشین های نسل سوم آهار دارای سیستم هوشمند کشش بوده و در این نوع از ماشین ها، تغییر طول فرش نزدیک به صفر می باشد.

مشکلات آهار

مشکلات آهار و تکمیل

هر نوع تغییر در کشش ماشین آهار و عدم توجه به میزان رطوبت فرش می تواند موجب کاهش بیش از حد طول فرش شود. در این صورتیکه عملیات خشک شدن فرش در ماشین آهار به صورت کامل انجام نشود و فرش دارای رطوبت و در شرایط بدون کشش قرار گیرد حتماً کاهش طول به وجود خواهد آمد. این کاهش طول بستگی به میزان رطوبت ناشی از چسب آهار و نوع نخ تار فرش دارد.

ج) کاهش عرض فرش

کاهش عرض فرش مشکلی است که بعد از تکمیل مشخص میشود.اما این تغییر در اغلب موارد مربوط به نوع پود در بافت فرش می باشد. در ماشین آهار با ایجاد شوک حرارتی در اولین مرحله ورود فرش به داخل خشک کن آهار تا حدودی می توان از جمع شدگی عرض فرش جلوگیری کرد.

د) کجی و قوس دار شدن لبه فرش

مشکل کجی لبه فرش یک مشکل مشترک بین بافت و تکمیل هست و در هر دو قسمت امکان ایجاد آن وجود دارد. کیفیت نخ تار و نوع چله پیچی، همچنین نظافت غلتکهای کشش ماشین بافندگی و یا تنظیم نبودن میزان مصرف چله می تواند در مرحله بافت یک لایه فرش و در موارد شدیدتر هر دو لایه فرش را تحت تاثیر قرار دهد.

در خط تکمیل حتما باید موارد زیر جهت جلوگیری از کجی و قوس دار شدن فرش رعایت شود:

• رول خام به تفکیک لایه رو و لایه زیر دوخته شود
• رول خام با تفکیک جهت خاب دوخته شود
• میزان کشش دستگاه ها کنترل شده باشد
• نظافت غلتک ها و برس ها به خوبی انجام شود
• میزان سطح تماس برس ها با خاب فرش تنظیم شود
• به هنگام دوخت رول ها به یکدیگر در اولین مرحله تکمیل، مهارت کارگر مربوطه و میزان دقت در این مرحله اهمیت ویژه دارد.

هرچه عرض بافت فرش بیشتر باشد احتمال قوس دار شدن لبه فرش بیشتر خواهد بود و در مواردی که بافت فرش به صورت عرضی باشد این مشکل با شدت بیشتری مشاهده خواهد شد. استفاده از ماشین ماهلو و غلتکهای مورب تا حدودی مشکل قوس دار بودن فرش ها را برطرف میکند اما در صورت وجود مشکل غلتک چله که شکستگی لبه فرش از وسط عرض بافت وجود دارد. ماشین مهلو کارایی خاصی ندارد.

آنچه در مورد فرش ماشینی باید بدانید

در عصر جدید، محصولات و خدمات فراوانی در اقتصادهای بازار آزاد عرضه می‌شوند. فرش ماشینی یکی از این محصولات هستند. امروزه شما می‌توانید در هر طرح و رنگی که فکرش را بکنید یک مدل فرش پیدا کنید. در بازارهای فرش، هزاران نوع فرش وجود دارد و هر سال نیز با مدل‌های جدیدی رو به رو می‌شویم که تا به حال ندیده بودیم.

ایران در زمینه فرش ماشینی و دستباف شهرت جهانی دارد

انواع فرش و مسئله تشخیص آنها از یکدیگر

به طور کلی برای اینکه طیف وسیع فرش‌های موجود را بهتر بشناسیم باید بدانیم که فرش‌ها بر اساس نحوه ساخت دارای یک تقسیم بندی اساسی هستند یعنی اینکه دو نوع فرش وجود دارد؛ فرش دستباف و فرش های دیگر .

بر اساس نحوه بافته شدنِ فرش‌ها می‌توان انواع فرش را از دستباف تشخیص دارد.

همینطور در فرش‌های دست بافت ریشه های انتهای فرش جزئی از فرش هستند در صورتی که در فرش‌های ماشینی ریشه ها بعد از اتمام بافت فرش به ابتدا و انتهای فرش دوخته می‌شوند.

البته امروزه تشخیص فرش‌های ماشینی از دستباف آسان است زیرا روی همه انواع فرش ها ، آرم یا لوگوی شرکت سازنده، درج شده است. شاید دشواری اصلی در تشخیص انواع مختلف فرش دستباف از همدیگر باشد مثلا فرش دستباف ایرانی، فرش‌های دستباف شرق دوز، فرش‌های هندی، فرش سوماک ایرانی و… همگی انواعی از فرشهای دستباف هستند که تفاوت‌هاس اساسی با هم دارند.

نحوه ظهور انواع فرش ماشینی

از صدها سال پیش در فرهنگ‌های شرقی، بافتِ دستی فرش رایج بوده است و فرش‌های دستباف، تاریخ کهنی دارند اما تاریخ فرش ماشینی چندان قدمتی ندارد و به قرن نوزدهم میلادی باز می‌گردد.

در قرن نوزدهم و در جریان انقلاب صنعتی، مدرن سازی ماشین‌های بافندگی آغاز شد. ماشین‌های بافندگی به مرور زمان کاملاً خودکار شدند و به لطف پیشرفت‌های تکنولوژی در این عرصه، امروزه فرش‌ های ماشینی به طور گسترده در دسترس ما هستند. ماشین‌های بافندگیِ فرش می‌توانند به گونه ای برنامه ریزی شوند که الگوهای پیچیدۀ فرش‌ها را به صورت خودکار ببافند. اولین بار تولید فرش ماشینی در انگلستان آغاز شد، جایی که دو مرکز اصلی بافندگی، آکس مینستر و ویلتون، متولد شدند. این دو نام نه تنها نام دو کانون اولیه برای فرش ماشینی اند بلکه نام دو تکنیک پایه ای برای صنعت بافندگی فرش نیز هستند.

ظهور فرش ماشینی از کشور انگلستان

بررسی و مقایسه ویژگی‌های فرش های ماشینی و دستباف

برای اینکه ویژگی‌های یک فرش ماشینی را درک کنید ناگزیر باید آن را با انواع فرش دستباف سنتی مقایسه کنیم پس بیایید ابتدا در مورد خصوصیات یک فرش دستباف صحبت کنیم.

کیفیت و تراکم فرش دستباف

فرش‌های دستباف در کیفیت‌ها و با مواد مختلفی تولید می‌شوند. تراکم بافت و کیفیت مواد اولیه از ویژگی‌های اساسی فرش دستباف است. یک فرش دستباف خوب که سال‌ها دوام می‌آورد باید تراکم بافت بالایی داشته باشد یعنی در حدود ۹۰۰۰۰ گره در هر متر مربع.

مواد اولیه فرش دستباف

فرش‌های کوچک‌تر معمولاً از پشم بی‌کیفیت ساخته می‌شوند و با وجود قیمت بسیار مقرون به صرفه، محبوبیت زیادی ندارند. پشم با کیفیت، به لطف چربی طبیعی خود باید براق باشد. فرش‌های دستباف، معمولاً فرش‌هایی هستند که از پشم، ابریشم و کمتر از سیزال، پنبه و الیاف دیگر ساخته می‌شوند. فرش‌های دستباف را می‌توان از پشم دستباف و همچنین نخ ریسی ماشینی تهیه کرد. این فرش‌ها به طور سنتی با رنگ‌های گیاهیِ مشتق شده طبیعی، رنگرزی می‌شوند، البته امروزه بیشتر از رنگ‌های مصنوعی در آنها استفاده می‌شود. عیب فرش‌های پشمی‌دستباف، پرز شدن یا ریزش موهای ریز از پشم آنها است اما این امر در مورد همه فرش‌هایی از این نوع صدق نمی‌کند.

طراحی و شیوه بافندگی

فرش‌های دستباف، ناهموار هستند و مهمترین ویژگی آنها، منحصر به فرد بودن در طرح است. دکوراسیون فرش می‌تواند مدرن، انتزاعی، هندسی و یا کلاسیک – سنتی باشد.  این گونه فرش‌ها به صورت دستی برش خورده و بریده می‌شوند. ساخت فرش دستباف، کار سختی است که زمان زیادی می‌برد. برای تولید این فرش‌ها به کارگاه بافندگی، ابزار مورد نیاز برای ریسندگی و رنگرزی از جمله سوهان، دوک و چاقو نیاز داریم.  فرش‌های ساخته شده با دست را می‌توان تقریباً در هر اندازه ای سفارش داد.

فرش دستباف ایرانی، مشتریان زیادی در کشورهای مختلف دارد

کشورهای تولید کننده فرش دستباف

فرش‌های دستباف معاصر در مناطقی از مراکش تا غرب آسیا، از رومانی و بلغارستان، ترکیه، ایران، قفقاز، افغانستان، ترکمنستان، پاکستان، هند و تبت و نپال تا غرب چین تولید می‌شوند.

قیمت فرش دستباف

به لطف ویژگی‌هایی که تاکنون در مورد فرش‌های دستباف ذکر کردیم، این گونه فرش‌ها گران تر از محصولات ماشینی هستند. برخی از انواع فرش دستباف، آثار هنری محسوب می‌شوند و بسیار با ارزش هستند. مثلا فرشی را در نظر بگیرید که یک میلیون گره در یک متر مربع دارد. این فرش در نظر خیلی از افراد منحصر به فرد، بادوام و مجلل خواهد بود و یک سرمایه گذاری خوب محسوب می‌شود.

 ویژگی‌های فرش ماشینی

تنوع در طرح، رنگ و سایز

انواع فرش ماشینی، در حین تولید ماشینی، بافته شده و در عرض ثابت ساخته می‌شوند. امروزه انبوه شرکت‌ها به دلیل مواد متنوعی که  برای تولید فرش به کار می‌روند، طیف وسیعی از مدل‌ها، طرح‌ها و کیفیت‌ها را ارائه می‌دهند. پالت رنگی قابل استفاده در یک فرش ماشینی به ۱۰ رنگ اصلی محدود می‌شود. فرش ها ، پس از بافته شدن، در طرح‌ها و اندازه‌های مختلف بریده شده و سپس، تراز و تراشیده می‌شود. بسیاری از این فرش‌ها با کناره‌های کوتاه‌ و حاشیه‌هایی تزئین شده تولید می‌شوند.

فرش  در سایزهای مختلف از ۶۰*۹۰ سانتی متر تا ۳۰۰*۴۰۰ سانتی متر و حتی بزرگتر و در اندازه‌های استاندارد موجود است. تولیدی‌ها فرش ماشینی علاوه بر فرش، محصولات دیگری همچون پادری و قالیچه‌های مستطیلی و مربعی نیز تولید می‌کنند. فرش‌ های ماشینی از نظر خط مرزی و پرز کاملاً برابر هستند و معمولا گرد و غبار زیادی نمی‌گیرند.

فرش های ماشینی امروزی بسیار متنوع هستند

قیمت فرش ماشینی

تولید فرش ماشینی بسیار سریع است و حدود یک ساعت زمان می‌برد که به نوبه خود باعث کاهش قیمت این فرش‌ها نسبت به فرش دستباف می‌شود.

 مواد اولیه مورد استفاده در فرش های ماشینی

مواد معمولِ مورد استفاده در تولید فرش ماشینی نخ‌های طبیعی و مصنوعی مانند پشم، پنبه، شنل، ویسکوز، پلی پروپیلن، اکریلیک و جوت هستند. هر یک از این مواد، دارای ویژگی‌های متمایز و مختص به خود هستند. فرش‌های ماشینی نیز در تراکم‌های متنوع، عرضه می‌شوند. فرش‌ های ماشینی کم کیفیت تر در برابر سایش و کثیفی مقاومت کمتری دارند. یک فرش ماشینی با تراکم بالا معمولا با مواد اولیه بهتر ساخته می‌شود.

امکان خرید فرش ماشینی ایرانی از فروشگاه‌های اینترنتی برای تمامی شهرهای ایران

کلام آخر

در پایان، باید گفت ایران به عنوان یکی از کشورهای مهد فرش در جهان شناخته شده است و هر ساله انواع فرش ماشینی و دستباف ایرانی به کشورهای همسایه صادر می‌شوند. در اغلب نمایشگاه های فرش خارجی نیز  ایران حضور پررنگی دارد. پس شایسته است خود ایرانی ها نیز به نوبه خود به رونق هرچه بیشتر صنعت فرش در کشور کمک کنند و فرش ایرانی بخرند. امروزه خرید فرش، بسیار ساده تر از قبل شده است و علاوه بر نمایندگی های متعددِ فروش فرش که در اغلب شهرها و شهرستان ها حضور دارند فروشگاه اینترنتی فروش فرش نیز با قدرت تمام در حال خدمات رسانی به مشتریان هستند.

فرش دستباف